|| Om tat sat ||

సుందరకాండ.
అథ ఏకాదశస్సర్గః

అవధూతాయ చ తాం బుద్ధిం బభూవాస్థిత తదా|
జగామ చాపరాం చింతాం సీతాం ప్రతి మహాకపిః||1||

స|| మహాకపిః తాం బుద్ధిం అవధూయ అవస్థితః బభూవ| సీతాం ప్రతి అపరం చింతాం జగామ||

ఆ మహాకపి అ అలోచన తిరస్కరించి అక్కడ ఆగిపోయెను. సీత గురించి ఇంకొక విధముగా అలోచనలో పడెను

న రామేణ వియుక్తా సా స్వప్తు మర్హతి భామినీ|
న భోక్తుం నాప్యలంకర్తుం న పానముపసేవితుమ్||2||
నాన్యం నరముపస్థాతుం సురాణామపి చేశ్వరీమ్|
న హి రామః సమః కశ్చిత్ విద్యతే త్రిదశేష్వపి||3||

స|| భామినీ రామేణా వియుక్తా స్వప్తుం న అర్హతి | భోక్తుం న | న అలంకర్తుం | న పానం ఉపసేవితుమ్|| న అన్యం నరం ఉపస్థాతుం సురాణాం ఈశ్వరమ్ అపి న | రామః సమః త్రిదశేష్వపి న కశ్చిత్ విద్యతే||

రాముని విరహముతో ఆ దేవి నిద్రపోలేదు. భుజింపలేదు. అలంకరించుకొనలేదు. పానములు గైకొనలేదు. సురలలోని ఈశ్వరుడైన గాని ఇంకొక నరుని సమీపించదు. రాముని తో సమానులు దేవులలో కూడా లేరు.

అన్యేయమితి నిశ్చిత్య పానభూమౌ చచార సః|
క్రీడితే నాపరాః క్లాన్తా గీతేన చ తథాఽపరాః||4||
నృత్తేన చాపరాః క్లాన్తాః పాన విప్రహతస్తథా|
మురజేషు మృదఙ్గేషు పీఠికాసు చ సంస్థితాః||5||

స|| సః అయం అన్యః ఇతి నిశ్చిత్య పానభూమౌ చచార| అపరాః క్లీడితేన క్లాంతాః తథా అపరాః గీతేన (క్లాంతాః)|| అపరాః నృత్తేన చ క్లాంతాః |తథా పానవిప్రహతాః (క్లాంతాః అపారాః)| ( అపరాః స్త్రియః) మురజేషు మృదంగేషు పీఠికాసు చ సంస్థితాః ||

ఈమె ఇంకెవరో అని నిశ్చయించుకొని ఆ హనుమంతుడు పానభూమిలో తిరగసాగెను. అక్కడ కొందరు స్త్రీలు కామక్రీడలతో అలిసిపోయిరి. కోందరు నృత్యముతో అలిసిపోయిరి. కొందరు మద్యపానముతో మత్తిల్లిపడిరి. ఇంకోదరు మురజముల మీద మృదంగముల మీద పీఠములమీద నిద్రించుచున్నారు

తథాఽఽస్తరణ ముఖ్యేషు సంవిష్ఠా శ్చాపరా స్త్రియః |
అఙ్గనానాం సహస్రేణ భూషితేన విభూషణైః||6||
రూపసల్లాపశీలేన యుక్తగీతార్థ భాషిణా|
దేశకాలాభియుక్తేన యుక్తవాక్యాభిదాయినా||7||
రతాభిరతసంసుప్తం దదర్శ హరియూథపః|

స|| తథా అపరాః స్త్రియః ఆస్థరణ ముఖ్యేషు సంస్థితాః | హరియూథపః విభూషణేన భూషితైః రూపసల్లాపశీలేన యుక్తగీతార్థభాషిణా దేశకాలాభియుక్తేన యుక్తవాక్యాభిధాయినా రతాభిరతసంసుప్తం సహస్రేణ అంగనానాం దదర్శ||

తా||కొందరు మెత్తని పరుపులపై నిద్రిస్తున్నారు. ఆ వానరోత్తముడు అందమైన ఆభరణములతో అలంకరింపబడి రూపసల్లాపములతో తగిన భాషగల పాటలతో, దేశకాలానుగుణముగా ఉన్నవారు , రతిని అనుభవించి నిద్రిస్తున్నవారు అలాగ వేలకొలదీ స్త్రీలను చూచెను.

తాసాం మధ్యే మహాబాహుః శుశుభే రాక్షసేశ్వరః||8||
గోష్ఠేమహతి ముఖ్యానాం గవాం మధ్యే యథా వృషః|
స రాక్షసేన్ద్ర శుశ్శుభే తాభిః పరివృతః స్వయమ్||9||
కరేణుభిర్యథాఽరణ్యే పరికీర్ణో మహాద్విపః|

స|| తాసాం మధ్యే మహాబాహుః రాక్షసేశ్వరః యథా మహతి గోష్ఠే గవాం మధ్యే వృషః ఇవ శుశుభే || తాభి పరివృతః సః రాక్షసేంద్రః స్వయం యథా మహారణ్యే కరేణుభిః పరికీర్ణః ద్విపః ఇవ శుశుభే||

తా||వారిమధ్యలో మహాబాహువులు కల రాక్షస రాజు గోశాలలో గోవుల మద్య విరాజిల్లుచున్న ఆంబోతు వలె శోభిస్తున్నాడు. వారిచే చుట్టబడి ఆ రాక్షసేంద్రుడు మహారణ్యములో ఆడ ఏనుగుల మధ్యలో నున్న మదపుటేనుగు వలె శోభిస్తున్నాడు.

సర్వకామైరుపేతాం చ పానభూమిం మహాత్మనః||10||
దదర్శ హరిశార్దూలః తస్య రక్షః పతేర్గృహే|
మృగాణాం మహిషాణాం చ వరాహాణాంచ భాగశః||11||
తత్ర న్యస్తాని మాంసాని పానభూమౌ దదర్శ సః|

స|| మహాత్మనః హరిశార్దూలః సర్వ కామైః ఉపేతాం పానభూమిం చ తస్య రక్షః పతేః గృహే దదర్శ|| తత్ర పానభూమౌ భాగశః న్యస్తాని మృగాణాం మహిషాణాం చ వరాహాణాం చ మాంసానిదదర్శ||

తా||ఆ వానరులలో శార్దూలము వంటి మహాత్ముడు అన్నికోరికలకి తగు పానములున్న పానభూమిని ఆ రాక్షసరాజు గృహములో చూచెను. ఆ పానభూమిలో విడివిడిగా అమర్చబడిన లేళ్ళ మాంసము, దున్నలమాంసము , వరాహముల మాంసము చూచెను.

రౌక్మేషు చ విశాలేషు భాజనేష్వర్థ భక్షితాన్||12||
దదర్శ హరిశార్దూలో మయూరాన్ కుక్కుటాంస్తథా|
వరాహవార్థ్రాణసకాన్ దధిసౌవర్చలాయుతాన్||13||
శల్యాన్ మృగమయూరాంశ్చ హనుమానన్వవైక్షత|

స|| హరిశార్దూలః రౌక్మేషు విశాలేషు భాజనేషు అర్థభక్షితాన్ మయూరాన్ తథా కుక్కుటాన్ దదర్శ||శల్యాన్ దధిసౌవర్చలాయుతాన్ వరాహవార్ధ్రాణసకాన్ మృగమయూరాంశ్చ హనుమాన్ అన్వవైక్షత||

తా|| ఆ వానరోత్తముడు పెద్దపెద్ద బంగారు పాత్రలలో సగము తిని విడిచిపెట్టిన నెనలి మాంసము, కోడిమాంసము చూచెను. పెరుగు సౌవర్చమనే లవణముతో ఊరిపోసిన ఎముకలను, వరాహము వార్ద్రాణసకాలనే పక్షుల లేళ్ళ నెమళ్ళ మాంసాలను కూడా చూచెను.

శ్లో|| క్రకరాన్ వివిధాన్ సిద్ధాం శ్చకోరానర్థభక్షితాన్||14||
మహిషాన్ ఏకశల్యాంశ్చ ఛాంగాంశ్చ కృతనిష్ఠితాన్|
లేహ్యానుచ్చావచాన్ పేయాన్ భోజ్యాని వివిధానిచ||15||
తథాఽఽమ్లలవణోత్తం సైః వివిధైరాగషాడబైః|
హారనూపూర కేయూరైః అపవిద్ధై ర్మహాధనైః||16||
పానభాజన విక్షిప్తైః ఫలైశ్చ వివిధైరపి|
కృతపుష్పోపహారా భూః అధికం పుష్యతి శ్రియమ్||17||

స||వివిధాన్ సిద్ధాన్ క్రకరాన్ చకోరాన్ మహిషాన్ ఏకశల్యాంశ్చ ఛగాంశ్చ ఉచ్చవచాన్ లేహ్యాన్ పేయాన్ వివిధాని అర్థభక్షితాన్ భోజ్యాని చ (హనుమాన్ అన్వవైక్షత)|| తథా ఆమ్లలవణోత్తంసైః వివిధైః రాగషాడభైః అపవిద్ధైః మహాధనైః హారనూపురకేయూరైః పానభాజనవిక్షిప్తైః వివిధైః ఫలైశ్చ కృతపుష్పోపహారా భూః అధికం శ్రియం పుష్యతి||

తా|| అక్కడ సిద్ధముగానున్న కొక్కెర మరియు చకోర పక్షుల , దున్నపోతుల, ఒకే ఎముక గల మత్స్యముల, మేకల మాంసమును, లేహ్యములను , పేయములను, భోజింపతగిన అనేక రకముల పదార్థములను చూచెను. అలాగే ఆమ్ల లవణములు ముఖ్యముగా గల వివిధరకముల రసములతో చేసిన భక్ష్యములతో, అమూల్యమైన హరములతో కేయూరములతో, పెద్ద పానపాత్రలలో ఉంచబడిన అనేకరకములైన ఫలములతో, పుష్పములతో వెదజల్లబడిన ఆ పానశాల భూమి ఎంతో శోభను సంతరించుకున్నది.

శ్లో|| తత్ర తత్ర చ విన్యస్తైః సుశ్లిష్ఠైః శయనాసనైః |
పానభూమిర్వినా వహ్నిః ప్రదీప్తే వోపలక్ష్యతే||18||
బహుప్రకారైర్వివిధైః వరసంస్కారసంస్కృతైః|
మాంసైః కుశలసంపృక్తైః పానభూమిగతైః పృథక్||19||

స||పానభూమిః తత్ర తత్ర విన్యస్తైః సుశ్లిష్ఠైః శయనాసనైః వినా వహ్నిం ప్రదీప్తేవ ఉపలక్ష్యతే || బహుప్రకారైః వివిధైః వ రసంస్కారసంస్కృతైః కుశల సంపృక్తైః పృథక్ పానభూమి గతైః మాంసైః ||

తా|| ఆ పాన శాల అక్కడక్కడ అందముగా అమర్చబడియున్న శయనాసనములతో అగ్నిలేకుండా ప్రజ్వలిస్తున్నట్లుగా వున్నది. అనేకప్రకారములైన విధముగా కుశలులైన వంటవారు చేసిన భక్ష్యములతో మాంసములతో అ పానశాల అమర్చబడియున్నది.

శ్లో|| దివ్యాః ప్రపన్నా వివిధాః సురాః కృతసురా అపి |
శర్కరాఽఽసవ మాధ్వీక పుష్పాసవ ఫలాసవాః||20||
వాసచూర్ణైశ్చ వివిధైః మృష్టాః తైః తైః పృథక్ పృథక్|
సంతతా శుశుభే భూమిర్మాల్యైశ్చ బహుసంస్థితైః||21||
హిరణ్మయైశ్చ వివిధైర్భాజనైః స్ఫాటికైరపి|
జామ్బూనదమయైశ్చాన్యైః కరకైరభిసంవృతా||22||

స|| దివ్యాః ప్రసన్నాః వివిధాః సురాః శర్కరాssసవ మాధ్వీక పుష్పాసవ ఫలాసవాః కృతసురాః అపి తైస్తైః వివిధైః వాసచూర్ణైః పృథక్ పృథక్ మృష్టాః||బహుశంస్థితైః మాల్యైశ్చ సంతతా హిరణ్మయైః స్ఫాటికైరపి వివిధైః భాజనైః జామ్బూనదమయైః అన్యైః కరకైః అభిసంవృతా భూమిః శుశుభే||

తా|| దివ్యమైన ప్రసన్నాత్మకమైన అనేకరకముల పానీయములు చక్కెర తేనెపువ్వులు ఫలముల తో చేయబడిన పానీయములు వివిధములైన వాసనగల చూర్ణములతో కలపబడినవి. మాలలతోనూ, బంగారు స్ఫటికములతో చేయబడిన పాత్రలతోనూ, బంగారుమయమైన ఇతర పాత్రలతో నిండి ఆ పానభూమి శోభించుచుండెను.

శ్లో|| రాజతేషు చ కుంభేషు జామ్బూనదమయేషు చ |
పానశ్రేష్ఠం తదా భూరి కపిః తత్ర దదర్శ హ ||23||
సోఽపశ్య చ్చాతకుమ్భాని శీధోర్మణిమయాని చ|
రాజతాని చ పూర్ణాని భాజనాని మహాకపిః||24||

స|| కపిః తదా రాజతేషు జామ్బూనదమయేషు కుంభేషు భూరి పానశ్రేష్ఠం తత్ర దదర్శ హ|| స మహాకపిః పూర్ణాని శీధోః భాజనాని శాతకుమ్భాని మణిమాయాని చ రజతాని చ అపశ్యత్||

తా|| ఆ వానరుడు వెండి బంగారు పాత్రలలో నింపబడిన శ్రేష్ఠమైన మద్యమును చూసెను. ఆ మహాకపి మద్యముతో నింపబడిన బంగారు పాత్రలను, మణిమయమైన వెండి పాత్రలను చూచెను.

శ్లో|| క్వచిత్ అర్థావశేషాణి క్వచి పీతాని సర్వశః|
క్వచిన్నైవ ప్రపీతాని పానాని స దదర్శ హ||25||
క్వచిదృక్ష్యాం శ్చ వివిధాన్ క్వచిత్పానాని భాగశః|
క్వచిదర్థావ శేషాణి పశ్యన్ వై విచచార హ||26||

స|| క్వచిత్ అర్థావశేషాణి క్వచిత్ సర్వశః పీతాని క్వచిత్ నైవ ప్రపీతాని పానాని దదర్శ హ|| క్వచిత్ వివిధాన్ భక్ష్యాంశ్చ క్వచిత్ పానానిభాగశః క్వచిత్ అవశేషాణి పశ్యన్ విచచార హ||

తా|| మద్యముతో కొన్ని సగమే నింపబడి వున్నవి. కొన్ని పూర్తిగా తాగివేయబడివున్నవి, కొన్ని ముట్టుకోబడినట్లు లేనివి. అట్టివాటిని చూచెను. ఒకచోట అనేకరకములైన భక్ష్యములను, ఒక చోట విడిగా ఉంచబడిన పానీయములను, ఒకచోట మిగిలిపోయిన వాటినీ చూస్తూ ఆ వానరుడు తిరుగసాగెను.

క్వచిప్రభన్నైః కరకైః క్వచిదాలోళితైర్ఘటైః|
క్వచిత్సంపృక్తమాల్యాని జలాని ఫలాని చ||27||

స|| క్వచిత్ ప్రభిన్నైః కరకైః క్వచిత్ ఆలోలితైః ఘటైః క్వచిత్ సంప్రుక్తమాల్యాని జలాని చ ఫలాని చ (హనుమాన్ దదర్శ)||

ఒక చోట పగిలన పాత్రలను, ఒక చోట దొర్లుతున్నపాత్రలను, ఒకచోట తడిసిన పుష్పమాలలను, ఫలములను చూచెను.

శ్లో|| శయనాన్ యత్ర నారీణాం శుభ్రాణి బహుధా పునః|
పరస్పరం సమాశ్లిష్య కాశ్చిత్ సుప్తా వరాఙ్గనాః||28||
కాశ్చిచ్చ వస్త్రం అన్యస్యాః స్వపంత్యాః పరిధాయ చ|
ఆహృత్య చ అబలాః సుప్తా నిద్రా బలపరాజితాః||29||

స|| అత్ర నారీణాం శయనాని పునః బహుధా శుభ్రాణి కాశ్చిత్ వరాంగానాః పరస్పరం సమాశ్లిష్య సుప్తాః హనుమాన్ దదర్శ|| కాశ్చిత్ నిద్రాబలపరాజితాః అన్యస్యాః స్వపంత్యాః వస్త్రం ఆహృత్య పరిధాయా సుప్తాః అబలాః (హనుమాన్ దదర్శ)||

తా|| అక్కడ కొన్ని నారీమణుల శయనములు శుభ్రముగా వున్నాయి. కొందరు నారీమణులు ఒకరినొకరు కౌగలించుకొని నిద్రపోతున్నారు. కోందరు నిద్రావశులై పక్కనే నిద్రిస్తున్న ఇతర స్త్రీల వస్త్రములను లాగుకొని గాఢనిద్రలో ఉన్నారు.

శ్లో|| తాసాం ఉచ్చ్వాసవాతేన వస్త్రం మాల్యం చ గాత్రజమ్|
నాత్యర్ధం స్పన్దతే చిత్రం ప్రాప్య మన్దమివానలమ్||30||

స|| తాసాం గాత్రజం వస్త్రం మాల్యాంశ్చ ఉఛ్ఛ్వాసవాతేన మందం అనిలం ప్రాప్య ఇవ నాత్యర్థం చిత్రం స్పందతే||

తా|| వాళ్ళ శరీరము మీద వున్న వస్త్రములు పూలమాలలు వారి ఉచ్ఛ్వాస నిశ్వాసముల పిల్ల మారుతముతో కొంచెము కదులుతూ వున్న దృశ్యము స్పందించుచున్నది.

శ్లో||చన్దనస్య చ శీతస్య శీథోర్మధురసస్య చ|
వివిధస్య చ మాల్యస్య ధూపస్య వివిధస్య చ||31||
బహుధా మారుతః తత్ర గన్ధం వివిధముద్వహన్|
స్నానానాం చన్దనానాం చ ధూపానాం చైవ మూర్చితః||32||
ప్రవవౌ సురభిర్గన్ధో విమానే పుష్పకే తదా|

స|| తత్ర మారుతః శీతస్య చందనస్య శీథోః మధురస్య చ వివిధస్య మాల్యస్య వివిధస్య ధూపస్య చ వివిధం గంధం బహుధా ఉద్వహన్||స|| తదా పుష్పకే విమానే స్నానానామ్ చందనానాం చ ధూపానాం చైవ సురభిః గంధః మూర్చితః ప్రవవౌ||

తా|| అప్పుడు చల్లని చందనము , మధురమై న పానీయములు వివిధ రకముల పూలమాలల ధూపముల సువాసనలతో కూడిన వాయువు అన్ని చోట్ల వీచ సాగెను. అప్పుడు పుష్పక విమానములో స్నాన యోగ్యమైన చందనము ధూపముల సుగంధవాసనలు మూర్ఛింప చేస్తూ వీచ సాగాయి.

శ్లో|| శ్యామావదాతాః తత్రాన్యాః కాశ్చిత్ కృష్ణా వరాంగనాః||33||
కాశ్చిత్ కాంచన వర్ణాంగ్యః ప్రమదా రాక్షసాలయే|
తాసాం నిద్రావశత్వాచ్చ మదనేన విమూర్ఛితమ్||34||
పద్మినీనాం ప్రసుప్తానాం రూపమాసీద్యథైవ చ|

స|| తత్ర రాక్షసాలయే అన్యాః శ్యామావదాతాః కాశ్చిత్ వరాంగనాః కృష్ణాః కాశ్చిత్ ప్రమదాః కాంచనవర్ణాంగ్యః || నిద్రావశత్వాచ్చ మదనేన చ విమూర్ఛితమ్ ప్రసుప్తానాం తాసాం రూపం యథా ప్రసుప్తానాం పద్మినీనాం ఇవ ఆసీత్ ||

తా|| ఆ రాక్షసాలయములో ఇంకొందరు శ్యామ వర్ణపువారు , కొంతమంది కృష్ణ వర్ణమువారు , కొందరు సువర్ణవర్ణము కలవారు కలరు. నిద్రావశులై కామక్రీడలవల మూర్ఛితులైన నిద్రపోతున్న వారిరూపములు చూస్తే వారు ముకుళించిన పద్మములు వలే ఉన్నారు.

శ్లో|| ఏవం సర్వం అశేషేణ రావణాంతఃపురం కపిః||35||
దదర్శ సుమహాతేజా న దదర్శ జానికీమ్|

స|| సుమహాతేజః కపిః ఏవం సర్వం రావణాంతః పురం అశేషేణ దదర్శ | జానకీం చ నదదర్శ||

తా|| ఆ మహాతేజోవంతుడైన వానరుడు ఇదంతా శేషములేకుండా రావణాంతఃపురములో చూచెను. కాని జానకిని మాత్రము చూడలేదు.

శ్లో|| నిరీక్షమాణశ్చ తదా తాః స్త్రియః స మహాకపిః||36||
జగామ మహతీం చింతాం ధర్మసాధ్వసశంకితః |
పరదారావరోధస్య ప్రసుప్తస్య నిరీక్షణమ్||37||
ఇదం ఖలు మమాత్యర్థం ధర్మలోపం కరిష్యతి|

స|| తథా స్త్రియః నిరీక్షమాణః సః మహాకపిః ధర్మసాధ్వసశంకితః మహతీం చింతాం జగామ|| ప్రసుప్తస్య పరదారావరోధస్య ఇదం మమ నిరీక్షణమ్ అత్యర్థం ధర్మలోపం కరిష్యతి ||

తా|| అలాగ స్త్రీలను నిరీక్షించిన ఆ మహాకపి ధర్మలోపము జరిగెనా అని శంకతో గొప్ప ఆలోచనలో పడెను. 'నిద్రించుచున్న పరులభార్యలు ఈ విధముగా చూచుట వలన ధర్మలోపము కలిగినద".

శ్లో|| న హి మే పరదారాణాం దృష్ఠిర్విషయవర్తినీ||38||
అయం చాత్ర మయాదృష్టః పరదార పరిగ్రహః|
తస్య ప్రాదురభూచ్చిన్తా పునరన్యా మనస్వినః ||39||
నిశ్చితైకాన్తచిత్తస్య కార్యనిశ్చయదర్శినీ|

స|| మే దృష్టిః పరదారాణాం విషయవర్తినీ న హి అత్ర మయా పరదారాపరిగ్రహః దృష్టశ్చ || మనస్వినః నిశ్చితైకాంతచిత్తస్య తస్య పునః కార్యనిశ్చయదర్శినీ అన్యా చింతా ప్రాదురభూత్ ||

తా|| 'ఇప్పుడు నా చేత పరులభార్యలు చూడబడిరి. కాని ఆదృష్టి విషయాను రూపము కాదు". మనోబలసంపన్నుడు , నిశ్చయముగా ఏకాగ్ర చిత్తము కలవాడు కార్యనిర్ణయము చక్కగా తెలినవాడు అయిన హనుమంతుడు ఇంకొవిధముగా అలోచించ సాగెను.

శ్లో|| కామం దృష్టా మయాసర్వా విశ్వస్తా రావణస్త్రియః||40||
న హి మే మనసః కించిత్ వైకృత్యం ఉపపద్యతే|
మనో హి హేతుః సర్వేషాం ఇన్ద్రియాణాం ప్రవర్తనే||41||
శుభాశుభా స్వవస్థాసు యచ్చ మే సువ్యవస్థితమ్|

స|| విశ్వస్తాః సర్వాః రావణస్త్రియః మయా కామం దృష్టాః మే మనసః కించిత్ వైకృత్యం ఉపజాయతే హి||శుభ అశుభాః అవస్థాసు సర్వేషామ్ ఇంద్రియాణాం ప్రవర్తనే మనః హేతుః | మే మనః తచ్చ సువ్యవస్థితమ్||

తా|| '' రావణుని పై విశ్వాసము గల రావణ స్త్రీలు నాచేత తప్పక చూడబడిరి. కాని నా మనస్సులో ఏవిధమైన వికారము కలగలేదు. శుభ అశుభ అవస్థలలో అన్ని ఇంద్రియముల ప్రవర్తనకి మనసే కారణము. అక్కడ నా మనస్సు స్థిరముగా నున్నది'.

శ్లో|| నాన్యత్ర హి మయా శక్యా వైదేహీ పరిమార్గితుమ్||42||
స్త్రియో హి స్త్రీషు దృశ్యంతే సదా సంపరిమార్గణే|
యస్య సత్త్వస్య యా యోనిః తస్యాం తత్పరిమార్గ్యతే||43||
న శక్యా ప్రమదా నష్టా మృగీషు పరిమార్గితుమ్|

స|| వైదేహీ అన్యత్ర పరిమార్గితుం మయా న శక్యా హి సదా సంపరిమార్గనే స్రియః స్త్రిషు దృశ్యంతే || యస్య సత్వస్య యా యోనిః తత్ తాస్యామ్ పరిమార్గ్యతే నష్టా ప్రమదా మృగీషు పరిమార్గితుం న శక్యా||

తా|| ' వైదేహి ని ఇంకొకచోట వెదుకుట నాకు శక్యము కాదు ఎందుకనగా స్త్రీలను స్త్రీలమధ్య వెదుకుట సమంజసము. ఏ జాతి యొక్క ప్రాణిని ఆ జాతి వారలో వెదకవలసినదే. వెదకబడుచున్న స్త్రీని లేళ్ల మధ్యలో వెదుకుట కుదరదు.

శ్లో|| తదిదం మార్గితం తావచ్చుద్ధేన మనసా మయా||44||
రావణాన్తః పురం సర్వం దృశ్యతే న చ జానకీ|
దేవగన్ధర్వకన్యాశ్చ నాగకన్యాశ్చ వీర్యవాన్||45||
అవేక్షమాణో హనుమాన్ నైవాపశ్యత జానికీమ్|
తా మపశ్యన్ కపిః తత్ర పశ్యం శ్చాన్యా వరస్త్రియః ||46||
అపక్రమ్య తదా వీరః ప్రధ్యాతుముపచక్రమే|

స||తత్ మయా శుద్ధేన మనసా ఇదం సర్వం రావణాంతః పురం మార్గితుం | జానకీ తు నదృశ్యతే|| దేవగంధర్వకన్యాశ్చ నాగకన్యాశ్చ అవేక్షమాణః హనుమాన్ వీర్యవాన్ జానకీం నైవ అపశ్యత|| వీరః కపిః తత్ర తాం అపశ్యన్ అన్యాః వరస్త్రియః పశ్యశ్చ తదా అపక్రమ్య ప్రద్యాతుం ఉపచక్రమే||

' ఆ రావణ అంతః పురము శుద్ధమైన మనస్సుతో నాచే వెదకబడినది. కాని జానకి కనపడలేదు'. దేవగంధర్వ కన్యలు నాగకన్యలు చూస్తున్న హనుమంతునికి జానకి కనపడలేదు. వీరుడైన ఆ వానరుడు సీతను చూడక వరస్త్రీలను చూచి అప్పుడు అన్వేషణ చాలించి మళ్ళీ అలోచనాపరుడయ్యెను.

సభూయ స్తాం పరం శ్రీమాన్ మారుతిర్యత్న మాస్థితః|
అపానభూమి ముత్సృజ్య తద్విచేతుం ప్రచక్రమే||47||

స|| శ్రీమాన్ సః మారుతిః ఆపానభూమిం ఉత్సృజ్య భూయః పరం యత్నం ఆస్థితః తత్ విచేతుం ఉపచక్రమే||

ఆ శ్రీమంతుడైన హనుమంతుడు పానశాలనుంచి బయటకు వచ్చి మళ్ళీ యత్నపూర్వకముగా సీతను వెదుకుటకు మొదలుపెట్టెను.

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే ఏకాదశస్సర్గః||

||om tat sat||